เฟิร์น หรือ Fern : พืชคลุมดินยอดนิยม

เฟิร์น หรือ Fern เป็นพืชที่มีแยกย่อยประมาณ 20,000 สปีชีส์ เฟิร์นเป็นพืชมีท่อลำเลียงที่แตกต่างจากไลโคไฟตา (lycophyte) ตรงที่มีใบแท้จริง (megaphylls) ต่างจากพืชมีเมล็ด ในส่วนระบบสืบพันธุ์ไม่มีดอกและเมล็ด เฟิร์นมีวงจรชีวิตแบบสลับที่มีระยะสปอโรไฟต์ (Sporophyte) และแกมีโทไฟต์ (Gametophyte)

เฟิร์นปลูกไว้คลุมดินเพื่อลดการให้น้ำ

ปลายฤดูหนาวในแต่ละปีให้นำใบไม้หมักหรือปุ๋ยหมักที่เปื่อยดีใส่คลุมบริเวณโคนกอเฟิร์นให้หนาประมาณ 5 เซนติเมตร เครื่องคลุมดินนี้จะช่วยให้ดินคงความชื้นอยู่ได้ เราจึงให้น้ำแก่เฟิร์นในช่วงที่แห้งแล้งเท่านั้น

การแยกเฟิร์นไปปลูกใหม่

ถ้ากอเฟิร์นขยายจนใหญ่เกินไปสำหรับบริเวณที่ปลูก ให้แยกกอเฟิร์นได้ ถ้าจะให้ดีทำในฤดูฝน วิธีทำคือขุดกอขึ้นมาแล้วใช้เลื่อยตัดออก หรือถ้าหากกอนั้นใหญ่มากก็ใช้ส้อมพรวนดิน 2 อัน เสียบส้อมซึ่งหันหลังชนกันลงไปตรงกลางกอ แล้วงัดให้แยกออกเป็น 2 ส่วน นำกอเฟิร์นที่แยกได้ไปปลูกในบริเวณที่มีที่ว่างพอให้ขยายกอออกไปได้

การทำตะกร้าเฟิร์น

ตามสวนในเขตร้อนนิยมปลูกเฟิร์นหลายชนิดเป็นตะกร้าแขวนขนาดใหญ่ อาจเป็นกระเช้าลวดถักกระเช้าไม้ กระถางดินเผา หรือ กาบมะพร้าว พวกสร้อยนางกรองหรือช้องนางคลี่ (Lycopodium spp.:tassel fern) ขึ้นได้งามในสวนเฟิร์น หรือถ้าอยู่ในเขตอากาศอบอุ่น ก็ควรปลูกบนเฉลียงที่มีหลังคาคลุม ส่วนในเขตอากาศหนาวเย็นจำเป็นต้องปลูกในเรือนกระจก เฟิร์นสกุล Nephrolepis หรือเฟิร์นบอสตัน บางแบบนั้นก็ปลูกในตะกร้าแขวนได้สวยงาม ตรงบริเวณที่มีที่กำบังแต่ยังคงได้รับแสงดี เฟิร์นใบมะขามสตูล (N. falata) เหมาะสำหรับปลูกไว้ในตะกร้าแขวนเท่านั้น เพราะทนแสงแดดจัดได้ดี แต่ต้องการความชื้นสูงพอสมควรเช่นกัน

เลี้ยงเฟิร์นแบบรู้ใจ

เฟิร์นชอบดินที่อุดมสมบูรณ์ และสามารถระบายน้ำได้ดี ความชื้นในอากาศในช่วงเวลากลางวัน ประมาณ 60-80% ไม่ควรปลูกเฟิร์นในบริเวณที่มีลมพัดแรง เพราะลมแรงทำให้ความชื้นต่ำ เฟิร์นต้องคายน้ำมากขึ้น และทำให้ใบเหี่ยวเฉาลงได้ เฟิร์นส่วนใหญ่ชอบแสงสว่างค่อนข้างมาก แต่ต้องเป็นแสงสว่างที่ผ่านการพรางแสงหรือเป็นแสงที่มาจากใต้ร่มเงาของต้นไม้ใหญ่ แสงที่เฟิร์นชอบมากคือ แสงแดดอ่อนๆในตอนเช้า ถ้าจะให้ดีอย่าลืมใส่ปุ๋ย ปริมาณน้อยๆ ความเข้มข้นต่ำๆ แก่เฟิร์นบ้าง เดือนละ 1-2 ครั้ง อาจให้ได้ทั้งปุ๋ยปลาและกระดูกป่น หรือปุ๋ยเคมี ตัดแต่งกิ่งเก่าออกไปบ้าง เพื่อให้กิ่งใหม่ๆได้งอกงามขึ้นมาแทนที่

หมั่นให้ความชุ่มชื้น

ความชุ่มชื้นเป็นปัจจัยที่สำคัญมากสำหรับเฟิร์นต้นสวย สำหรับเฟิร์นที่ปลูกไว้ในบ้านวางกระถางเฟิร์นไว้บนถาดที่ใส่กรวดชื้นๆแล้วให้น้ำ ถ้าใช้สปริงเกลอร์ในการให้น้ำได้จะดีมาก เพราะจะได้น้ำเป็นฝอยละเอียด ไม่กระทบรุนแรงจนเป็นอันตรายต่อเฟิร์น โดยเฉพาะเฟิร์นบางชนิดที่มีความบอบบาง

เพาะเฟิร์นจากสปอร์

ตุ่มสีน้ำตาล หรือ ฝุ่น ใต้ใบเฟิร์นก็คือสปอร์ ใช้สปอร์นี้เพาะต้นเฟิร์นขึ้นใหม่ได้ เก็บใบเฟิร์นเอาไว้เมื่อสปอร์มีขนาดใหญ่พอที่จะเห็นได้แล้วใส่เอาไว้ในถุงกระดาษ ทิ้งไว้หลายๆวัน ใช้ดินเพาะเมล็ดที่มีความชุ่มชื้น (เช่น ดินผสมพีทและทรายหยาบ) ใส่ในถาดเพาะ แล้วโรยสปอร์ที่เก็บไว้ในถุงลงบนดิน หมั่นรดน้ำให้ชุ่ม

เมื่อเฟิร์นงอกเป็นต้น

หลังจากโรยสปอร์แล้วให้ใช้พลาสติกใสหรือแผ่นกระจกปิดด้านบนเอาไว้เพื่อช่วยรักษาดินให้ชื้นจากนั้น 3-12 สัปดาห์ ก็จะมีต้นอ่อนรูปหัวใจโผล่ขึ้นมาเปิดแผ่นที่คลุมเพื่อให้อากาศถ่ายเท แต่ต้องหมั่นรักษาความชุ่มชื้นโดยฉีดละอองน้ำเป็นระยะ เมื่อต้นโตขึ้นพอที่จะจับได้แล้วจึงแยกแต่ละต้นปลูกในกระถางซึ่งใส่ดินปลูกที่มีความชุ่มชื้นและระบายน้ำได้ดี อาจจะต้องใช้เวลาเป็นปีกว่าต้นใหม่จะโต

เฟิร์นชอบที่ร่มและดินชื้นซึ่งมีเครื่องคลุมอย่างดี
ควรเลือกให้เหมาะกับความต้องการ

Adiantum aethiopicum (maidenhair fern) เป็นเฟิร์นพันธุ์พื้นเมืองของออสเตรเลียและนิวซีแลนด์ แม้จะดูบอบบางแต่มันก็ขึ้นได้ในทุกพื้นที่และดูกลมกลืนเป็นธรรมชาติหากปลูกข้างบึงน้ำ ขยายพันธุ์ด้วยไหล (กิ่งเลื้อยใต้ดิน)

Asplenium australasicum (bird’s-nest fern หรือ crow’s nest) เป็นพืชอิงอาศัยที่พบตามป่าฝนเขตอบอุ่นและเขตกึ่งร้อนในออสเตรเลียตะวันออก เฟิร์นชนิดนี้มีรูปทรงเหมือนกับรังนกรังใหญ่และขึ้นได้ตามก้อนหิน ท่อนไม้หรือในกระถางตามสวนร่มๆ พันธุ์ Victoria มีขอบใบเป็นริ้วสวยงาม ส่วนในเขตร้อนอย่างประเทศไทยให้ปลูกสายพันธุ์ A.nidus หรือ ข้าหลวงหลังลาย

A. bullbiferum (hen and chicken) ลักษณะเด่นของเฟิร์นที่ปลูกได้ง่ายชนิดนี้ก็คือ มันงอกต้นอ่อนขึ้นบนใบเก่า

Blechnum articulatum ปลูกไว้ชมต้นอ่อนสีแดงที่สวยสะดุดตา เป็นพันธุ์ไม้พื้นเมืองในเขตอบอุ่น

B. nudum เป็นเฟิร์นต้นสูงซึ่งแตกกอในพื้นที่แฉะ มีให้เลือกปลูกได้หลายสายพันธุ์รวมทั้งพันธุ์ที่ใบเป็นรูปหางปลา

Cyrtomium spp. (holly fern) เป็นเฟิร์นซึ่งอยู่ในกลุ่มที่ปลูกกันอย่างแพร่หลาย เนื่องจากเหมาะกับทุกสภาพอากาศ เฟิร์นชนิดนี้มีใบแบบใบประกอบ (ใบย่อยเล็กๆ ประกอบกันเป็นใบใหญ่) ใบย่อยมีลักษณะคล้ายกับใบฮอลลี่

Davallia spp. หรือ นาคราช เฟิร์นชนิดนี้ขยายพันธุ์ด้วยลำต้นจากใต้ดิน ต้นอ่อนที่ขึ้นใหม่มีขนปุยคล้ายกับเท้ากระต่าย จึงได้ชื่อเช่นนี้

Pteris spp. หรือ เฟิร์นเงิน พันธุ์ส่วนใหญ่ปลูกได้ง่าย ปลูกได้ในที่ร่มใต้หลังคา แตกเป็นกอสวยงาม บางพันธุ์มีใบเป็นลายด่าง.