ดาวเรือง เป็นไม้ดอกที่คนไทยนิยมปลูกกันมาอย่างยาวนาน ซึ่งจริงๆแล้ว ดอกดาวเรือง เองไม่ได้มีต้นกำเนิดอยู่ในประเทศไทยของเรา แต่มีถิ่นกำเนิดเริ่มต้นมาจากประเทศเม็กซิโก ก่อนที่จะขยายสายพันธุ์ไปทั่วโลก กลายเป็นพืชเศรษฐกิจของหลายประเทศ ชื่อภาษาอังกฤษของดาวเรืองคือ Marigold เป็น ต้นไม้มงคล มีดอกสีเหลืองอร่ามค่อนไปจนถึงสีส้ม สื่อถึงความเจริญรุ่งเรือง ช่วยให้เงินทองไหลมาเทมา ให้กันผู้ปลูก
คนละดอกเดียวกัน
คำว่า Marigold หมายถึง ดาวเรือง ซึ่งเป็นชื่อที่ใช้เรียกดอกไม้ 2 ชนิด ที่มีสายพันธุ์ไม่ได้เกี่ยวข้องกันเลย ดาวเรืองแอฟริกาและดาวเรืองฝรั่งเศส อยู่ในสกุล Tagetes และดาวเรืองหม้ออยู่ในสกุล Calendula แต่ทั้งสองสกุลจะมีดอกสีเหลืองอ่อนไปจนถึงสีส้มจัด ดาวเรืองสกุล Tagetes บางชนิดยังมีดอกที่หน้าตาคล้ายกับ Calendula ด้วย แต่มีเพียงแค่ดาวเรืองหม้อเท่านั้นที่กินได้ ส่วนดาวเรืองพันธุ์แอฟริกาและพันธุ์ฝรั่งเศสมีไว้สำหรับปลูกเป็นไม้ประดับอย่างเดียว
ผู้พิทักษ์ธรรมชาติ
ชาวสวนบางคน เชื่อว่าดาวเรืองฝรั่งเศสจะช่วยป้องกันพืชที่อยู่ในบริเวณใกล้เคียงจากแมลงหวี่ขาวได้ แม้จะไม่มีข้อพิสูจน์ทางวิทยาศาสตร์แต่ก็พอจะกล่าวได้ว่าดาวเรืองสามารถคุมไส้เดือนฝอยในดินได้ เนื่องจากดาวเรืองบางชนิดมีสาร terthienyl อยู่ในราก หากปลูกดาวเรืองปนกับดอกไม้ชนิดอื่นๆที่ไส้เดือนฝอยชอบทำลายมากจะช่วยปกป้องไม้ดอกเหล่านั้นได้ โดยอาจปลูกเป็นแนวล้อมแปลงไม้ดอกไว้
(ภาพโดย Ben Kerckx จาก Pixabay)
เกร็ดเล็กเกร็ดน้อยของ “ดาวเรือง”
แม้จะชื่อ ดาวเรืองแอฟริกากับดาวเรืองฝรั่งเศส แต่ถิ่นกำเนิดนั่นก็ไม่ได้มาจากแอฟริกาและฝรั่งเศส แต่มันกลับเป็นประเทศเม็กซิโก โดยผู้พิชิตอย่างเม็กซิโก เป็นผู้นำดาวเรืองเข้าไปในประเทศสเปน และดอกดาวเรืองพันธุ์ที่ปัจจุบัน เรียกกันว่าดาวเรืองแอฟริกานั่น แต่แรกคนยุโรปทางตอนใต้เรียกกันว่า กุหลาบในหมู่เกาะอินดิส ในปี ค.ศ.1535 จักรพรรดิชาล์สที่ 5 (Emperor Charles V) รบชนะพวกมัวร์ในตูนิส ที่ซึ่งดาวเรืองขึ้นอยู่ตามธรรมชาติ และต่อมาได้ชื่อว่า “กุหลาบแอฟริกัน” (Flos africanus) กว่าจะไปถึงยุโรปตอนเหนือก็ลืมกันเสียแล้วว่านำมาจากเม็กซิโก และเพราะเรียกกันมาอย่างนั้นจึงเหมาเอาว่าเป็น ดอกไม้แอฟริกา ส่วนดาวเรืองฝรั่งเศสนั้นได้ชื่อมาตามธรรมเนียมสมัยนั้นเพราะผู้ลี้ภัยฮูเกอนอท (คนที่นับถือนิกายโปรเตสแตนต์ฝรั่งเศสสมัยศตวรรษที่ 16 และ 17) นำดอกดาวเรืองจากฝรั่งเศสเข้ามาในหมู่เกาะอังกฤษในปี ค.ศ.1572
เรื่องแปลกเกี่ยวกับ “ดาวเรือง”
ถ้าอยากได้ดาวเรืองพันธุ์แปลกๆมาปลูกในสวน ลองหาเมล็ดดาวเรืองหม้อ ชนิด Calendula officinalis พันธุ์ ‘Prolifera’ (hen-and-chicken-marigold) มาปลูกดู ดาวเรืองพันธุ์นี้จะมีดอกเล็กๆขึ้นล้อมรอบดอกประธานอีกชั้นหนึ่ง ดอกเล็กเหล่านี้มีก้านเล็กๆ งอกจากบริเวณใต้กลีบดอกประธาน ดูสวยงามแปลกตาไปอีกแบบ
(ภาพโดย David Mark from Pixabay)
เติมสีสันให้กับสวนให้เป็นแนวโมเดิร์น
ดาวเรืองในประเทศไทยเป็นพันธุ์สีเหลือง แต่ความจริงดอกไม้ชนิดนี้มีหลากสีมาก หากคุณพยายามเลี่ยงดอกดาวเรืองเพราะสีแจ๋นของมัน ลองเลือกดาวเรืองพันธุ์ใหม่ๆ ที่มีสีให้เลือกหลากหลาย นอกจากสีส้มจัดจ้านแล้ว ยังมีสีเหลืองมะนาวสดใส และสีขาวนุ่มๆด้วย เนื่องจากดาวเรืองเป็นไม้ที่ปลูกได้ง่าย ทนต่อสภาพที่แห้งแล้งมาก และระยะเวลาออกดอกนาน จึงคุ้มค่าถ้าจะหามาปลูกในสวน
เติมสีสันให้กับอาหารไก่
ในประเทศไทยยังมีการปลูกดาวเรืองเพื่อใช้กลีบดอกผสมในอาหารไก่ เพื่อให้ไข่มีสีเหลืองเข้ม เพราะว่ากลีบของดอกดาวเรืองนั้น มีสาร xanthophyII สูงนั่นเอง !